Gübre nedir? Türleri nelerdir?
Şu anda, kimyasal gübreler (siyah gübre ve beyaz gübre olarak da bilinir) dünyadaki gıda kaynaklarının yaklaşık %40 ila 60'ının sağlanmasında rol oynamaktadır. Kimyasal gübreler, bitkilerin ihtiyaç duyduğu, katı, sıvı ve gaz fazlarının her üç formunda da bulunabilen bir veya daha fazla besin kaynağını içerir. Bu bileşikler toprağa eklenebilir, doğrudan bitkinin üzerine (bitki yaprakları) püskürtülebilir veya suda eritilip bitki toprağına eklenebilir. Bu malzemelerin kullanımı toprağın kalitesini arttırmak, ürün miktarını arttırmak veya üretilen ürünün kalitesini arttırmak amacıyla kullanılmaktadır. Bu gübrelerin kullanımı 19. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Tarım endüstrisi genişlediğinde ihtiyaç duyulan hayvansal veya bitkisel gübre miktarı sınırlıydı. Alman madenlerinden potasyum çıkarılarak endüstriyel ölçekte kimyasal gübre üretmeye yönelik ilk girişimler 1860 yılında başladı; aynı yıllarda, üre fosfattan fosfatlı kimyasal gübrelerin ilk üretim birimi de ticari ölçekte oluşturuldu. İnorganik gübreler üç genel kategoriye ayrılabilir: nitrojen, fosfat ve potas:
1- Azotlu gübreler veya azot veya sözde beyaz gübre (N):
Beyaz kimyasal gübre, birçok bitkinin büyümesi için gerekli olan nitrat formunda nitrojen içerir ve bu nedenle bu gübre, çok çeşitli bitkilerin büyümesine yardımcı olmak için kullanılabilir. Çözünme yeteneği çok iyi olup suda kolaylıkla çözünür ve bitkinin kullanımına hızlı bir şekilde ulaşır.
Bazı azot gübreleri şunları içerir:
Üre gübresi Amonyum sülfat Kalsiyum nitrat
Nasıl Üretilir:
Bu gübreler çoğunlukla doğalgazdan elde edilir. Birkaç aşamada doğalgaz, özellikle metan, havadaki nitrojenle birleşerek nitrojenli gübreler üretilir. Azotlu gübre yapımında doğal gazın %80'inin kullanıldığını unutmayın. Gazın sadece %20'si ısıtma prosesleri ve elektrik üretimi için kullanılırken Bu gazın yardımıyla amonyum nitrat ve üre olmak üzere iki temel madde üretilmekte ve daha sonra farklı türde katkı maddeleri eklenerek farklı azotlu gübreler üretilebilmektedir. Örneğin komple gübre yapımında fosfor ve potasyum katkı maddeleri kullanılır. CAN oluşturmak için dolomit katkısı kullanılır veya üre ile amonyum nitrat çözeltisinin karıştırılmasıyla UAN üretilebilir.
2- fosfat gübreleri veya sözde siyah gübre (P):
Azotlu gübrelerden sonra bu tür kimyasal gübre dünyada en yaygın kullanılan gübre türü olarak kabul edilmektedir. Bu bileşikler bitki köklerinin uygun şekilde büyümesi için gereklidir. Hasat veriminin artmasına ve bitkilerin çeşitli hastalıklara karşı direncinin artmasına yardımcı olurlar. Siyah kimyasal gübre, saksı bitkileri, ağaçlar ve mahsuller dahil her türlü bitki için fosfor elementi sağlar.
Bazı fosfat gübreleri şunları içerir:
diamonyum fosfat Mono amonyum fosfat Üçlü süperfosfat Basit süperfosfat
Nasıl Üretilir:
Fosfatlı gübreler fosfat kayalarının asitleştirilmesiyle üretilir. Fosfat kayasının kendi başına çözünemediği ve bu nedenle bitkiye fosfor sağlayamadığı unutulmamalıdır. Fosfor kaynaklarının çoğu, okyanus tabanındaki ve daha sonra kara suları nedeniyle yükselen çökeltilerdir. Bu çökeltiler çeşitli mineraller içerebildiğinden bu taşların kadmiyum gibi ağır metallerle kirlenmesi de dikkat edilmesi gereken bir diğer konudur. Diğer fosfat kaya kaynakları, volkanların erimiş lavlarından elde edilen magmatik kaya birikintileridir. Bu kaynak daha az kirletici madde içerir. Finlandiya'daki Yara madeni, bu tür fosfat kayasının elde edilmesi için iyi bir kaynak olarak kabul ediliyor. Belirtildiği gibi bu taşlar fosforik, sülfürik veya nitrik gibi asitlerle işlenir. Bahsedilen asitlerin her birinin kullanımının kendine göre avantajları ve dezavantajları vardır. Örneğin sülfürik asit kullanımı düşük konsantrasyonlu fosforlu gübreler üretir, bu maddeler arasında basit süperfosfattan bahsedilebilir. Ancak fosforik asit kullanımı bu maddelerin daha yüksek konsantrasyonlarını üretebilir. Nitrik asit kullanımı da neredeyse hiç kalıntı bırakmaz ve iki gübre üretir: 1- YaraMila gibi NPK kompleks gübrelerini üretmek için potasyumla birleştirilen nitrofosfatlar. 2-Kalsiyum nitrat, fosfat kayasındaki nitrik asit ile kalsiyumun birleşiminden elde edilir. Nitrik asit kullanımının sınırlamasının, kullanıldığında gübredeki fosfat miktarının nitrojen miktarını aşamamasıdır.